สุโขทัย

สุโขทัย (เดิมสะกดว่า ศุโขไทย)[3] เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคกลางตอนบนหรือบางแห่งแบ่งเป็นภาคเหนือตอนล่าง ของประเทศไทย มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดแพร่ อุตรดิตถ์ พิษณุโลก กำแพงเพชร ตาก และลำปาง (เรียงตามเข็มนาฬิกาจากด้านเหนือ) มีแม่น้ำสายสำคัญไหลผ่านคือแม่น้ำยม เป็นที่ตั้งอาณาจักรแรกของชนชาติไทยเมื่อกว่า 700 ปีที่ผ่านมา คำว่า "สุโขทัย" มาจากคำสองคำคือ "สุข+อุทัย" มีความหมายว่า "รุ่งอรุณแห่งความสุข "

ประวัติศาสตร์
สมัยราชธานีสุโขทัยและอยุธยา
ในอดีต สุโขทัยเป็นรัฐหนึ่งที่ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำยม สถาปนาขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 18 ในฐานะสถานีการค้าของรัฐละโว้ ต่อมาเมื่อจักรวรรดิขแมร์และอาณาจักรพุกามเสื่อมอำนาจ ทำให้เกิดรัฐใหม่ขึ้นเป็นจำนวนมากในเวลาไล่เลี่ยกัน ราวปี 1782 พ่อขุนบางกลางหาวและพ่อขุนผาเมืองได้ร่วมกันกระทำการยึดอำนาจจากขอมสบาดโขลญลำพงเป็นผลสำเร็จ และได้สถาปนาเอกราชให้รัฐสุโขทัยเป็นอาณาจักรสุโขทัย โดยพ่อขุนบางกลางหาวราชาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์สุโขทัยพระองค์แรกของอาณาจักรสุโขทัย[4] หลังจากประสบปัญหาทั้งจากปัญหาภายนอกและภายในและการแทรกแซงจากอยุธยา ต่อมาอาณาจักรสุโขทัยถูกรวมเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไปในที่สุด [4][5]

ในสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ สุโขทัยถูกกำหนดให้เป็นหัวเมืองชั้นนอก หรือ เมืองพระยามหานคร มีการกำหนดเป็นเมืองเอก โท หรือตรี ตามลำดับความสำคัญ ภายหลังการเสียกรุงครั้งที่หนึ่ง และหลังประกาศอิสรภาพ และหลังจากชนะศึกที่แม่น้ำสะโตงแล้ว พระนเรศวรโปรดให้เทครัวหัวเมืองเหนือทั้งปวง (เมืองพระพิษณุโลกสองแคว เมืองสุโขทัย เมืองพิชัย เมืองสวรรคโลก เมืองกำแพงเพชร เมืองพิจิตร และเมืองพระบาง) ลงมาไว้ที่อยุธยา เพื่อเตรียมรับศึกใหญ่ พิษณุโลกและหัวเมืองเหนือทั้งหมดจึงกลายเป็นเมืองร้าง หลังจากเทครัวไปเมืองใต้ ผ่านไป 8 ปี พิษณุโลกได้ถูกฟื้นฟูอีกครั้ง แต่ถือเป็นเมืองเอกในราชอาณาจักร มิใช่ราชธานีฝ่ายเหนือ และเปลี่ยนสุโขทัยจากหัวเมืองชั้นนอก เป็นหัวเมืองชั้นโท คือเมืองพระยามหานครที่มีความสำคัญรองลงมา มีอยู่ 6 หัวเมือง ทางเหนือมีสวรรคโลก สุโขทัย กำแพงเพชร และเพชรบูรณ์ เพื่อรวมอำนาจเข้าสู่ส่วนกลาง[6][7]

สมัยรัตนโกสินทร์
สุโขทัยยังคงมีฐานะเป็นหัวเมืองชั้นโท จนกระทั่งยุครัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ปี พ.ศ. 2437 ทรงกำหนดให้เทศาภิบาลขึ้นกับกระทรวงมหาดไทย ยกเลิกระบบกินเมือง และระบบหัวเมืองแบบเก่า และจัดเป็นมณฑล เมือง อำเภอ หมู่บ้าน ทำให้สุโขทัยมีฐานะเป็น เมืองสุโขทัย ภายใต้การจัดการบริหารราชการแผ่นดินส่วนภูมิภาคของ มณฑลพิษณุโลก [8][9]

หลังปี พ.ศ. 2459 คำว่า "จังหวัด" ได้กลายเป็นคำที่เรียกหน่วยการปกครองระดับต่ำกว่ามณฑลแทนคำว่า "เมือง" เพื่อแยกความกำกวมจากคำว่าเมืองที่ใช้เรียกที่ตั้งศูนย์กลางการปกครองของจังหวัด (อำเภอเมือง) ทำให้ "เมืองสุโขทัย" ได้เปลี่ยนเป็น "จังหวัดสุโขทัย"[10]

ปี พ.ศ. 2474 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการ ยุบเลิกบางมณฑลและบางจังหวัด โดย จังหวัดสุโขทัย ถูกยุบเลิกและโอน อำเภอสุโขทัยธานี อำเภอบ้านไกร อำเภอคลองตาล กิ่งอำเภอลานหอย กิ่งอำเภอโตนด มาขึ้นการปกครอง จังหวัดสวรรคโลก [11][12]

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เมื่อมีการตราพระราชบัญญัติการบริหารราชการส่วนภูมิภาค พุทธศักราช 2476 ขึ้น ทำให้ จังหวัด กลายเป็นเขตการปกครองย่อยของประเทศไทยที่มีระดับสูงที่สุด[13]

ปี พ.ศ. 2482 ได้เปลี่ยนแปลงชื่อจังหวัดสวรรคโลก เป็นจังหวัดสุโขทัย และ สุโขทัยก็มีสถานะเป็น จังหวัดสุโขทัย นับแต่นั้นเป็นต้นมา[11]

ภูมิศาสตร์
ตามการแบ่งจังหวัดเป็นภาคโดยคณะกรรมการภูมิศาสตร์แห่งชาติและราชบัณฑิตยสภา จังหวัดสุโขทัยตั้งอยู่ในภาคกลาง บริเวณตอนบนของภาค หากแบ่งเขตตามการพยากรณ์อากาศและเศรษฐกิจ สังคม จะจัดอยู่ในภาคเหนือตอนล่าง ห่างจากกรุงเทพมหานครตามระยะทางหลวงแผ่นดินประมาณ 440 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดใกล้เคียง ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอวังชิ้น อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ อำเภอลับแล และอำเภอตรอน จังหวัดอุตรดิตถ์
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก และอำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพรานกระต่าย อำเภอลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร และอำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองตาก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก และอำเภอเถิน จังหวัดลำปาง
ภูมิประเทศ
พื้นที่ส่วนใหญ่ของจังหวัดสุโขทัยจะเป็นที่ราบลุ่ม ทางตอนเหนือและตอนใต้ของจังหวัดมีลักษณะเป็นที่ราบสูง มีเขาหลวงเป็นภูเขาที่มีความสูงที่สุด วัดจากระดับน้ำทะเลมีความสูงประมาณ 1,200 เมตร โดยมีแนวภูเขายาวเป็นพืดทางด้านทิศตะวันตก ส่วนพื้นที่ตอนกลางของจังหวัดจะเป็นที่ราบ มีแม่น้ำยมไหลผ่านจากทิศเหนือจรดทิศใต้ ผ่านอำเภอศรีสัชนาลัย อำเภอสวรรคโลก อำเภอศรีสำโรง อำเภอเมืองสุโขทัย และอำเภอกงไกรลาศ ช่วงที่ไหลผ่านจังหวัดสุโขทัยยาวประมาณ 170 กิโลเมตร[14]

ภูมิอากาศ
จังหวัดสุโขทัยตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนล่าง ซึ่งลึกเข้ามาในแผ่นดิน จึงมีอุณหภูมิค่อนข้างสูง เกือบตลอดปี อุณหภูมิเฉลี่ยทั้งปี 27.9 องศาเซลเซียส ในฤดูร้อนอากาศร้อนอบอ้าว อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 33.8 องศาเซลเซียส โดยมีอากาศร้อนที่สุดอยู่ในเดือนเมษายน ซึ่งเคยตรวจอุณหภูมิสูงที่สุดได้ 44.5 องศาเซลเซียส เมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม 2559 ส่วนในฤดูหนาวอากาศมีอากาศหนาวเย็นโดยทั่วไป อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย 23.0 องศาเซลเซียส โดยมีอากาศหนาวที่สุดอยู่ในเดือนมกราคม ซึ่งเคยตรวจอุณหภูมิต่ำที่สุดได้ 5.5 องศาเซลเซียส เมื่อวันที่ 4 มกราคม 2517[15][16]

ข้อมูลภูมิอากาศของสุโขทัย
เดือน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ทั้งปี
อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย °F 88.9 92.1 96.1 100.2 94.8 92.8 91.8 91.2 90.9 91 89.4 87.8 92.26
อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย °F 64.8 68 72.1 76.5 76.5 76.8 76.6 76.1 75.7 75.2 70.3 65.8 72.88
ปริมาณฝน นิ้ว 0.461 0.272 0.654 2.689 6.232 8.319 5.807 6.906 11.547 7.591 0.24 0.374 51.087
Average high °C 31.6 33.4 35.6 37.9 34.9 33.8 33.2 32.9 32.7 32.8 31.9 31.0 33.48
Average low °C 18.2 20.0 22.3 24.7 24.7 24.9 24.8 24.5 24.3 24.0 21.3 18.8 22.71
Rainfall cm 1.17 0.69 1.66 6.83 15.83 21.13 14.75 17.54 29.33 19.28 0.6 0.95 129.76
แหล่งที่มา: กรมอุตุนิยมวิทยา. "ค่ามาตรฐาน 30 ปีของสุโขทัย (1981-2010)" https://www.tmd.go.th/weather/province/last30years-1981-2010/sukhothai/10/373201
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
ตราประจำจังหวัด: รูปพ่อขุนรามคำแหงมหาราชประทับบนพระแท่นมนังคศิลาอาสน์
ธงประจำจังหวัด: ธงพื้นสีแดง-เหลือง-เขียว แบ่งตามแนวนอน แถบสีเหลืองนั้นกว้างเป็น 2 เท่าของแถบสีแดงและสีเขียว ที่มุมธงด้านคันธงมีตราประจำจังหวัดเป็นรูปพ่อขุนรามคำแหงมหาราชประทับบนพระแท่นมนังคศิลาอาสน์
คำขวัญประจำจังหวัด: มรดกโลกล้ำเลิศ กำเนิดลายสือไทย เล่นไฟลอยกระทง ดำรงพุทธศาสนา งามตาผ้าตีนจก สังคโลกทองโบราณ สักการแม่ย่าพ่อขุน รุ่งอรุณแห่งความสุข
ต้นไม้ประจำจังหวัด: ตาล (Borassus flabellifer)
ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกบัวหลวง (Nelumbo nucifera)
ธงประจำจังหวัดสุโขทัย
ธงประจำจังหวัดสุโขทัย

ตราประจำจังหวัดสุโขทัย
ตราประจำจังหวัดสุโขทัย

ต้นตาล ต้นไม้ประจำจังหวัดสุโขทัย
ต้นตาล ต้นไม้ประจำจังหวัดสุโขทัย

ดอกบัวหลวง ดอกไม้ประจำจังหวัดสุโขทัย
ดอกบัวหลวง ดอกไม้ประจำจังหวัดสุโขทัย

ตราผ้าผูกคอลูกเสือประจำจังหวัดสุโขทัย
ตราผ้าผูกคอลูกเสือประจำจังหวัดสุโขทัย

การเมืองการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
การปกครองของสุโขทัยแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ, 86 ตำบล, 843 หมู่บ้าน

แผนที่อำเภอในจังหวัดสุโขทัย
ลำดับที่ ชื่ออำเภอ แผนที่ พื้นที่
(ตร.กม) ประชากร
(คน)[17] จำนวน
ตำบล จำนวน
หมู่บ้าน
1. เมืองสุโขทัย
581.474 101,546 10 97
2. บ้านด่านลานหอย
1,018.11 47,785 7 71
3. คีรีมาศ
521.9 55,954 10 100
4. กงไกรลาศ
502.382 62,888 11 109
5. ศรีสัชนาลัย
2,050.511 90,706 11 148
6. ศรีสำโรง
565.731 68,096 13 118
7. สวรรคโลก
586.192 80,244 14 117
8. ศรีนคร
199.865 25,297 5 49
9. ทุ่งเสลี่ยม
569.932 48,744 5 59
ทำเนียบเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัดสุโขทัย
ทำเนียบเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัดสุโขทัย
ลำดับ ชื่อ ระยะเวลาดำรงตำแหน่ง
1 พระยาศรีสัชนาลัยบดี พ.ศ. 2449–2450
2 พระพยุหาภิบาล พ.ศ. 2451–2456
3 น.อ.ท.พระยารามภักดี พ.ศ. 2456–2460
4 น.อ.อ.พระยาวิเชียรปราการ พ.ศ. 2461–2469
5 พระยาพิทักษ์อุทัยเขตต์ พ.ศ. 2470–2472
6 พระยาอัธยาศัยวิสุทธิ์ พ.ศ. 2473–2474
7 พระประสงค์เกษมราษฎร์ พ.ศ. 2475–2477
8 พระสนิทประชานันท์ พ.ศ. 2478
9 หลวงอรรถวิจิตรจรรยารักษ์ พ.ศ. 2479
10 พระอนุมานสารกรรม พ.ศ. 2480–2483
11 หลวงนรัตถรักษา พ.ศ. 2484–2486
12 นายพินิต อักษรสารสิทธิ์ พ.ศ. 2487
13 ขุนระดับคดี พ.ศ. 2488
14 ขุนพิเศษนครกิจ พ.ศ. 2489
15 ขุนรัตนวรพงศ์ พ.ศ. 2489–2490
16 หลวงอนุมัติราชกิจ พ.ศ. 2490–2495
17 นายเชื่อม ศิริสนธิ พ.ศ. 2495–2500
18 นายเฉลิม ยูปานนท์ พ.ศ. 2501–2505
19 นายเชื่อม ศิริสนธิ พ.ศ. 2505–2508
20 นายสมาส อมาตยกุล พ.ศ. 2508–2512
21 นายรังสรรค์ รังสิกุล พ.ศ. 2512–2515
22 นายเฉลิม ถาวรเวช พ.ศ. 2515–2519
23 นายดำรง วชิโรดม พ.ศ. 2519–2522
ทำเนียบเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัดสุโขทัย (ต่อ)
ลำดับ ชื่อ ระยะเวลาดำรงตำแหน่ง
24 นายเลอเดช เจษฎาฉัตร พ.ศ. 2522–2523
25 นายไพฑูรย์ ลิมปิทีป พ.ศ. 2523–2525
26 นายอาษา เมฆสวรรค์ พ.ศ. 2525–2527
27 พ.ต.อรุณ สังฆสุบรรณ์ พ.ศ. 2528–2531
28 พ.ต.ไพศาล โอวาทตระกูล พ.ศ. 2531–2532
29 นายธวัช มกรพงศ์ พ.ศ. 2532–2534
30 นายณัฎฐ์ ศรีวิหค พ.ศ. 2534–2535
31 นายเกียรติพันธ์ น้อยมณี พ.ศ. 2535–2538
32 นายประพันธ์ ชลวีระวงศ์ พ.ศ. 2538–2541
33 นายนรินทร์ พานิชกิจ พ.ศ. 2541–2544
34 นายอมรทัต นิรัติศยกุล พ.ศ. 2544–2546
35 นายสุกิจ เจริญรัตนกุล พ.ศ. 2546–2549
36 นายวันชัย สุทิน พ.ศ. 2549–2551
37 นายโยธินศร์ สมุทรคีรีจ์ พ.ศ. 2551–2552
38 นายจักริน เปลี่ยนวงษ์ พ.ศ. 2552–2555
39 นางสุมิตรา ศรีสมบัติ พ.ศ. 2555–2556
40 นายจักริน เปลี่ยนวงษ์ พ.ศ. 2556–2557
41 นายปิติ แก้วสลับสี พ.ศ. 2557–2560
42 นายพิพัฒน์ เอกภาพันธ์ พ.ศ. 2560–2561
43 นายไมตรี ไตรติลานันท์ พ.ศ. 2561–2563
44 นายวิรุฬ พรรณเทวี พ.ศ. 2563–2565
45 นายสุชาติ ทีคะสุข พ.ศ. 2565–ปัจจุบัน
การปกครองส่วนท้องถิ่น
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่บริหารทั้งพื้นที่ของจังหวัดสุโขทัย คือ องค์การบริหารส่วนจังหวัดสุโขทัย และมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นระดับพื้นฐาน 90 แห่ง ประกอบด้วย เทศบาลเมือง 3 แห่ง ได้แก่ เทศบาลเมืองศรีสัชนาลัย เทศบาลเมืองสวรรคโลก และเทศบาลเมืองสุโขทัยธานี, เทศบาลตำบล 18 แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบล 69 แห่ง[18]

รายชื่อองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในจังหวัดสุโขทัย
ชื่อ ประเภท อำเภอ จำนวนประชากร (คน)
สุโขทัยธานี เทศบาลเมือง อำเภอเมืองสุโขทัย 13,664
บ้านสวน เทศบาลตำบล 4,265
เมืองเก่า 7,104
บ้านกล้วย 15,950
บ้านสวน องค์การบริหารส่วนตำบล
เมืองเก่า
ปากแคว
ยางซ้าย
บ้านหลุม
ตาลเตี้ย
ปากพระ
วังทองแดง
ลานหอย เทศบาลตำบล อำเภอบ้านด่านลานหอย 3,539
ตลิ่งชัน 9,966
ลานหอย องค์การบริหารส่วนตำบล
บ้านด่าน
วังตะคร้อ
วังน้ำขาว
หนองหญ้าปล้อง
วังลึก
ทุ่งหลวง เทศบาลตำบล อำเภอคีรีมาศ 7,062
บ้านโตนด 2,962
โตนด องค์การบริหารส่วนตำบล
บ้านป้อม
สามพวง
ศรีคีรีมาศ
หนองจิก
นาเชิงคีรี
หนองกระดิ่ง
บ้านน้ำพุ
ทุ่งยางเมือง
กงไกรลาศ เทศบาลตำบล อำเภอกงไกรลาศ 4,021
กง องค์การบริหารส่วนตำบล
ไกรนอก
ไกรกลาง
ไกรใน
ดงเดือย
ป่าแฝก
กกแรต
ท่าฉนวน
หนองตูม
บ้านใหม่สุขเกษม
ศรีสัชนาลัย เทศบาลเมือง อำเภอศรีสัชนาลัย 14,876
หาดเสี้ยว เทศบาลตำบล 6,459
ป่างิ้ว องค์การบริหารส่วนตำบล
แม่สำ
แม่สิน
บ้านตึก
หนองอ้อ
ดงคู่
บ้านแก่ง
สารจิตร
ศรีสำโรง เทศบาลตำบล อำเภอศรีสำโรง 7,161
วังลึก องค์การบริหารส่วนตำบล
สามเรือน
บ้านนา
วังทอง
นาขุนไกร
เกาะตาเลี้ยง
วัดเกาะ
บ้านไร่
ทับผึ้ง
บ้านซ่าน
วังใหญ่
ราวต้นจันทร์
สวรรคโลก เทศบาลเมือง อำเภอสวรรคโลก 14,804
ในเมือง เทศบาลตำบล 8,053
ป่ากุมเกาะ 8,125
คลองยาง 7,648
เมืองบางขลัง 4,826
คลองกระจง องค์การบริหารส่วนตำบล
วังไม้ขอน
ย่านยาว
นาทุ่ง
เมืองบางยม
ท่าทอง
ปากน้ำ
หนองกลับ
ศรีนคร เทศบาลตำบล อำเภอศรีนคร 3,012
ศรีนคร องค์การบริหารส่วนตำบล
นครเดิฐ
น้ำขุม
คลองมะพลับ
หนองบัว
ทุ่งเสลี่ยม เทศบาลตำบล อำเภอทุ่งเสลี่ยม 7,201
เขาแก้วศรีสมบูรณ์ 7,808
กลางดง 12,157
บ้านใหม่ไชยมงคล องค์การบริหารส่วนตำบล
ไทยชนะศึก
ทุ่งเสลี่ยม
การขนส่ง
ทางถนน
จังหวัดสุโขทัยมีระยะห่างจากกรุงเทพมหานครอยู่ประมาณ 427 กม. มีทางหลวงสายสำคัญที่ตัดผ่าน ได้แก่ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 ซึ่งเป็นถนนสายเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก เชื่อมต่อกับจังหวัดตากและจังหวัดพิษณุโลก, ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 101 เชื่อมต่อกับจังหวัดกำแพงเพชรและจังหวัดแพร่, และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 102 เชื่อมต่อกับจังหวัดอุตรดิตถ์ สามารถเดินทางได้ด้วย รถส่วนตัวและรถสาธารณะ เช่น รถทัวร์ รถประจำทาง รถตู้ สามารถขึ้นได้ที่ สถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดสุโขทัย และจุดจอดรับทั่วจังหวัดในแต่ละอำเภอ

ทางราง

สถานีรถไฟสวรรคโลก
ในสุโขทัย มีสถานีรถไฟ 2 แห่ง ได้แก่ สถานีรถไฟสวรรคโลก อำเภอสวรรคโลก และสถานีรถไฟคลองมะพลับ อำเภอศรีนคร โดยเป็นทางรถไฟสายรองที่แยกออกจากเส้นทางรถไฟสายเหนือจาก สถานีชุมทางบ้านดารา ปัจจุบันได้หยุดวิ่งทำการชั่วคราว[19]

โดยคาดว่าในอนาคตจะมีรถไฟความเร็วสูงสายเหนือตัดผ่านจังหวัดสุโขทัย โดยมีสถานี 2 แห่งที่ตั้งในจังหวัด ได้แก่ สถานีรถไฟความเร็วสูงสุโขทัย และสถานีรถไฟความเร็วสูงศรีสัชนาลัย[20]

ทางอากาศ
มี ท่าอากาศยานสุโขทัย หรือ สนามบินสุโขทัย ตั้งอยู่ในเขต 3 ตำบล คือ ต.ท่าทอง ต.คลองกระจง และ ต.ย่านยาว อ.สวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย ให้บริการโดย บางกอกแอร์เวย์ส ของ บริษัท การบินกรุงเทพ จำกัด โดยมีเส้นทางคือ กรุงเทพ/สุวรรณภูมิ-สุโขทัย 4 เที่ยวทุกวัน[21]

ระยะทางจากตัวเมืองไปยังอำเภอต่างๆ
อำเภอศรีสำโรง 19 กิโลเมตร
อำเภอคีรีมาศ 22 กิโลเมตร
อำเภอกงไกลาศ 22 กิโลเมตร
อำเภอบ้านด่านลานหอย 31 กิโลเมตร
อำเภอสวรรคโลก 39 กิโลเมตร
อำเภอศรีนคร 49 กิโลเมตร
อำเภอทุ่งเสลี่ยม 65 กิโลเมตร
อำเภอศรีสัชนาลัย 66 กิโลเมตร
การศึกษา
ดูบทความหลักที่:รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดสุโขทัย

สถานศึกษาในจังหวัดสุโขทัยมีทั้งหมด 380 แห่ง แบ่งได้ดังนี้

สถานศึกษาแบ่งตามสังกัด
สังกัด จำนวน
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น[22] 35
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุโขทัย เขต1[23] 126
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุโขทัย เขต2[24] 162
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย[25] 27
สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา[26] 7
สำนักงานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวัดสุโขทัย 9
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน 11
สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ 3
รวม 380
สถานศึกษาขั้นพื้นฐาน
สังกัด/ องค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น

สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา
ประถมศึกษา สุโขทัย เขต1

สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา
ประถมศึกษา สุโขทัย เขต2

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย สำนักงานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวัดสุโขทัย สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน รวม
อำเภอ
เมืองสุโขทัย 7 32 - 7 1 2 49
บ้านด่านลานหอย 2 24 - 2 1 - 29
คีรีมาศ 4 32 - 2 1 - 39
กงไกรลาศ 1 36 - 3 1 - 41
ศรีสัชนาลัย 4 - 59 4 1 2 70
ศรีสำโรง 3 - 35 4 1 3 46
สวรรคโลก 10 - 29 4 1 4 48
ศรีนคร 2 - 14 1 1 - 18
ทุ่งเสลี่ยม 2 - 25 2 1 - 30
รวม 35 124 162 29 9 11 370
*สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา สุโขทัย แบ่งเป็นสองเขต ดูบทความหลักที่:รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดสุโขทัย*

โรงเรียนมัธยมประจำอำเภอ
เมืองสุโขทัย : โรงเรียนสุโขทัยวิทยาคม (โรงเรียนประจำจังหวัดสุโขทัย), โรงเรียนอุดมดรุณี

บ้านด่านลานหอย : โรงเรียนบ้านด่านล่านหอยวิทยา

ศรีสำโรง : โรงเรียนศรีสำโรงชนูปอุปถัมภ์

คีรีมาศ : โรงเรียนคีรีมาศพิทยาคม

สวรรคโลก : โรงเรียนสวรรค์อนันต์วิทยา

กงไกรลาศ : โรงเรียนกงไกรลาศวิทยา

ศรีนคร : โรงเรียนศรีนคร

ศรีสัชนาลัย : โรงเรียนเมืองเชลียงวิทยา

ทุ่งเสลี่ยม : โรงเรียนทุ่งเสลี่ยมชนูปถัมภ์

ระดับอาชีวศึกษา
สังกัด ชื่อ ประเภท ที่ตั้งอำเภอ
อาชีวศึกษา วิทยาลัยเทคนิคสุโขทัย วิทยาลัยเทคนิค เมืองสุโขทัย
วิทยาลัยอาชีวศึกษาสุโขทัย วิทยาลัยอาชีวศึกษา
วิทยาลัยสารพัดช่างสุโขทัย วิทยาลัยสารพัดช่าง
วิทยาลัยการอาชีพศรีสัชนาลัย วิทยาลัยการอาชีพ ศรีสัชนาลัย
วิทยาลัยการอาชีพศรีสำโรง วิทยาลัยการอาชีพ ศรีสำโรง
วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีสุโขทัย วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยี สวรรคโลก
สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ วิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย วิทยาลัยนาฏศิลป เมืองสุโขทัย
รวม 7 แห่ง
ระดับอุดมศึกษา
มหาวิทยาลัยการกีฬาแห่งชาติ วิทยาเขตสุโขทัย
มหาวิทยาลัยรามคำแหง วิทยาเขตสุโขทัย
ศูนย์วิทยพัฒนา มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช จังหวัดสุโขทัย[27]
สาธารณสุข
จังหวัดสุโขทัยมีโรงพยาบาลอยู่กระจายทั่วจังหวัด โดยมีโรงพยาบาลประจำจังหวัดทั่วไปหรือโรงพยาบาลประจำอำเภอขนาดใหญ่ อยู่สองแห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลสุโขทัย(โรงพยาบาลประจำจังหวัด) และ โรงพยาบาลศรีสังวรสุโขทัย(โรงพยาบาลประจำอำเภอขนาดใหญ่) และโรงพยาบาลขนาดอื่นๆอีก 130 แห่ง[28]

โรงพยาบาลประจำอำเภอ
โรงพยาบาลกงไกรลาส
โรงพยาบาลคีรีมาศ
โรงพยาบาลบ้านด่านลานหอย
โรงพยาบาลศรีนคร
โรงพยาบาลศรีสัชนาลัย
โรงพยาบาลสวรรคโลก
โรงพยาบาลทุ่งเสลี่ยม
โรงพยาบาลเอกชน
โรงพยาบาลพัฒนเวชสุโขทัย
โรงพยาบาลรวมแพทย์ สุโขทัย
สถานพยาบาลหมออาคม
เศรษฐกิจ
จังหวัดสุโขทัยเป็นจังหวัดขนาดกลาง มีประชากรอยู่ทั้งหมด 585,352 คน เป็นลำดับที่ 43 ของประเทศไทย ความหนาแน่น 88.74 คนต่อตารางกิโลเมตร มีจำนวนแรงงานทั้งสิ้น 336,555 คน มีผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัดทั้งหมด 47,000 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 0.3 ของประเทศไทย ผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัดต่อหัว 77,681 บาทต่อปี หรือ 6,473 บาทต่อเดือน[29]

โครงสร้างเศรษฐกิจของจังหวัดสุโขทัยแบ่งเป็นภาคบริการ 53%, ภาคเกษตร 35% และภาคอุตสาหกรรม 12% ปัจจัยขับเคลื่อนเศรษฐกิจที่สำคัญได้แก่ สินค้าเกษตรพืชเศรษฐกิจ การท่องเที่ยว การบริการ และการใช้จ่ายภาครัฐ โดยมีการลงทุนจากภาครัฐประมาณ 3,253 ล้านบาทต่อปี[30]

การท่องเที่ยว
จังหวัดสุโขทัยมีนักท่องเที่ยวทั้งในและต่างประเทศรวมทั้งสิ้น 926,877 คน แบ่งเป็นจากในประเทศ 850,448 คน และจากต่างประเทศ 76,429 คน โดยทำรายได้จากผู้เยี่ยมเยือนทั้งหมด 2,047 ล้านบาท ส่วนมากมีจุดหมายปลายทางที่ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย และอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย[31]

สถานที่ท่องเที่ยวภายในจังหวัดสุโขทัย
เมืองสุโขทัย ศรีสัชนาลัย
ตำบล ชื่อสถานที่ ตำบล ชื่อสถานที่
เมืองเก่า ศาลหลักเมืองสุโขทัย
อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย

พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติรามคำแหง

พระราชานุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราช

พระราชานุสาวรีย์พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

วัดศรีชุม(พระอจนะ)

วัดตะพานหิน

เตาทุเรียง

เขื่อนทำนบพระร่วง(สรีดพงษ์)

ศรีสัชนาลัย ศาลหลักเมืองศรีสัชนาลัย
ศาลหลักเมืองเชลียง

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย

ย่านพานิชย์หัตกรรมเงินทองโบราณ 800 ปี

สนามแข่งขันBMXเฉลิมพระเกียรติ(หนองช้าง)

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร (วัดพระปรางค์)

แหล่งขุดข้นโบราณคดีโครงกระดูก(วัดชมชื่น)

พระราชานุสาวรีย์พระมหาธรรมราชาที่ ๑(พระยาลิไท)

วัดเชิงคีรี(หลวงพ่อโต 700 ปี)

พิพิธภัณฑ์ชุมชนศรีสัชนาลัย

บ้านศิลปะศิลาแลงอาร์ตแกลอรี่(วัดโคกสิงคาราม)

บ้านกล้วย ทุ่งทะเลหลวง
พุทธมณฑลสุโขทัย ทุ่งทะเลหลวง

โครงการสวนสัตว์สุโขทัย

สวนพฤษศาสตร์พระแม่ย่า สุโขทัย

หนองอ้อ ศูนย์ศึกษาและอนุรักษ์เตาสังคโลก(เตาทุเรียง)
ศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านโบราณหาดเสี้ยว(สุนทรีผ้าไทย)

ชุมชนผ้าทอไทครั้ง

ธานี ศาลพระแม่ย่า ศาลากลางจังหวัดสุโขทัย
พระพุทธอุทยานสุโขทัย

บ้านแก่ง อุทยานแห่งชาติศรีสัชนาลัย
อ่างเก็บน้ำแม่ท่าแพ

บ้านสวน พิพิธภัณฑ์ปลาในวรรณคดี
สวนหลวง ร.๙

หาดเสี้ยว สาธรพิพิธภัณฑ์ผ้าทองคำ
ชุมชนไทพวน บ้านหาดเสี้ยว

บ้านหลุม พิพิธภัณฑ์สังคโลก บ้านตึก ท่องเที่ยวเชิงนิเวศบ้านนาต้นจั่น
ปางช้างศรีสัชนาลัย(หมู่บ้านช้างบ้านภูนก)

สารจิตร ศูนย์การท่องเที่ยวชุมชนบ้านคุกพัฒนา โดย อพท.
สวรรคโลก ทุ่งเสลี่ยม
ตำบล ชื่อสถานที่ ตำบล ชื่อสถานที่
เมืองสวรรคโลก ศาลหลักเมืองสวรรคโลก
พิพิธภัณฑ์โรงเรียนสตรี "อนันตนารี" พิพิธภัณฑ์โรงพักเรือนทรงปั้นหยา พิพิธภัณฑ์ที่ว่าการอำเภอสวรรคโลก(หลังเก่า) วัดสว่างอารมณ์วรวิหาร (วัดจวน)ชุมชนบ้านโบราณตลาดเมืองสวรรคโลก สถานีรถไฟสวรรคโลก

ทุ่งเสลี่ยม วัดทุ่งเสลี่ยม
วัดพิพัฒน์มงคล

คลองกระจง โครงการเกษตรอินทรีย์สนามบินสุโขทัย
ท่าอากาศยานสุโขทัย(สนามบินสุโขทัย)

กลางดง วัดเชิงผา
หอรบโบราณ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าถ้ำเจ้าราม(ในเขตทุ่งเสลี่ยม)

ย่านยาว พระราชานุสาวรีย์พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
ศูนย์วัฒนธรรมอำเภอสวรรคโลก

บ้านใหม่ไชยมงคล วัดใหญ่ชัยมงคล
เมืองบางขลัง เมืองโบราณบางขลัง
พระราชานุสาวรีย์พ่อขุนบางกลางหาว พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

ศรีสำโรง
วังพิณพาทย์ กุฏิพระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ)วัดสวรรคาราม(วัดกลาง) ตำบล ชื่อสถานที่
วังไม้ขอน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสวรรควรนายก นาขุนไกร เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าถ้ำเจ้าราม(ในเขตศรีสำโรง)
ป่ากุมเกาะ สวนหลวงพระร่วงเฉลิมพระเกียรติ (ทุ่งแม่ระวิง)
บ้านด่านลานหอย คีรีมาศ
ตำบล ชื่อสถานที่ ตำบล ชื่อสถานที่
วังน้ำขาว เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าถ้ำเจ้าราม(ในเขตบ้านด่านลานหอย) นาเชิงคีรี อุทยานแห่งชาติรามคำแหง
ตลิ่งชัน พิพิธภัณฑ์โบราณคดีชุมชนบ้านวังหาด โตนด ศาลพระแม่ย่า อำเภอคีรีมาศ
ทุ่งหลวง เครื่องปั้นดินเผาบ้านทุ่งหลวง
กงไกรลาศ ศรีนคร
ตำบล ชื่อสถานที่ ตำบล ชื่อสถานที่
กง วัดกงไกรลาศ
ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมบ้านกง

ศรีนคร สถานีรถไฟคลองมะพลับ
วัดราษฎร์ศรัทธาธรรม พระอารามหลวง

งานเทศกาลและประเพณีในจังหวัดสุโขทัย
งานลอยกระทงเผาเทียนเล่นไฟ
จะจัดขึ้นช่วงปลายเดือนตุลาคม ถึง เดือนพฤศจิกายนของทุกๆปี ณ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย อ.เมืองสุโขทัย โดยจะมีกิจกรรมการจัดตลาดปสาน, การประกวดนางนพมาศ, การแสดงนาฏศิลป์ไทย, ลอยกระทง และยังมีการแสดงพลุ ตะไล ไฟพะเนียง ของทุกวันตลอดการจัดงาน

งานประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮง
จัดขึ้นในวันที่ 18-19เมษายนของทุกปี ณ บริเวณลานอนุสาวรีย์เจ้าพ่อ เมืองด้ง ต.บ้านตึก อ.ศรีสัชนาลัย การจัดงานจัดขึ้นเพื่อเป็นการยกย่องเชิดชู “หมื่นนคร” หรือ “เจ้าพ่อเมืองด้ง” ผู้สร้างเมืองด้ง

งานหมากม่วงหมากปรางและงานของดีศรีสวรรคโลก
จัดขึ้นระหว่าง เดือนมีนาคม ถึง เดือนเมษายน ณ บริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอสวรรคโลก อ.สวรรคโลก เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตร และเพิ่มช่องทางการจำหน่ายผลผลิตทางการเกษตรโดยเฉพาะมะม่วง มะปราง ซึ่งเป็นผลไม้ที่มีชื่อเสียงและมีผลผลิตเป็นจำนวนมากของอำเภอสวรรคโลก

งานประเพณีสงกรานต์และเทศกาลอาหารเมืองสวรรคโลก
จัดขึ้นทุกวันที่ 11-15 เมษายน ของทุกปี ไหว้พระ 3 ฤทธิ์ จัดขึ้นเพื่ออนุรักษ์และส่งเสริมประเพณีอันดีงามให้แก่ประชาชน ส่งเสริมอาชีพสร้างรายได้ให้แก่ประชาชนในท้องถิ่น และส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองสวรรคโลก ณ สวนสุขภาพเฉลิมพระเกียรติ 84 พรรษา ตรงข้ามที่ว่าการอำเภอสวรรคโลก

งานวันพิชิตยอดเขาหลวง
เป็นงานประจำปีที่จังหวัดสุโขทัยจัดให้นักท่องเที่ยวและประชาชนทั่วไป ได้เดินทางขึ้นสู่ยอดเขาหลวงในอุทยานแห่งชาติรามคำแหง อำเภอคีรีมาศ

อ้างอิง
ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm เก็บถาวร 2016-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2564." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_64.pdf 2564. สืบค้น 28 กุมภาพันธ์ 2565.
ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ. เก็บถาวร 2011-11-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 34 ตอนที่ ๐ก วันที่ 29 เมษายน 2460
อาณาจักรสุโขทัย
"เมืองลูกหลวง สถาบันปกเกล้า". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-08-19. สืบค้นเมื่อ 2023-01-05.
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
สมเด็จพระนเรศวรมหาราช
มณฑลพิษณุโลก
มณฑลเทศาภิบาล
จังหวัดของประเทศไทย
อำเภอสวรรคโลก
https://www.ratchakitcha.soc.go.th/documents/1089958.pdf
มณฑลเทศาภิบาล
"ข้อมูลภาพรวมจังหวัด สำนักงานแรงงาน". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-06-19. สืบค้นเมื่อ 2023-02-24.
ภูมิอากาศจังหวัดสุโขทัย ศูนย์ภูมิอากาศ กองพัฒนาอุตุนิยมวิทยา กรมอุตุนิยมวิทยา มกราคม 2566
กรมอุตุนิยมวิทยา ค่ามาตรฐาน 30 ปี (1981-2010) สุโขทัย
สถิติจำนวนประชากรทางการทะเบียน
ข้อมูลจำนวน อปท. แยกรายจังหวัด กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น
ทางรถไฟสายเหนือ
รถไฟความเร็วสูงในประเทศไทย
ท่าอากาศยานสุโขทัย
ที่ตั้งโรงเรียนสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุโขทัย เขต1
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุโขทัย เขต2
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุโขทัย ข้อมูลพื้นฐานโรงเรียน/
สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา สถานศึกษาในสังกัด สอศ. ในจังหวัดสุโขทัย[ลิงก์เสีย]
หมวดหมู่:สถาบันอุดมศึกษาในจังหวัดสุโขทัย
Healthserv.net รายชื่อโรงพยาบาลในจังหวัดสุโขทัย
สำนักงานคลังจังหวัดสุโขทัย
[1]
กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา สถิตินักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่เดินทางเข้าประเทศไทย
ดูเพิ่ม
รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดสุโขทัย
รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดสุโขทัย
รายชื่อวัดในจังหวัดสุโขทัย
สถานีรถไฟสวรรคโลก